Czy możliwe jest zbudowanie doskonałego państwa? Omów zagadnienie na podstawie powieści „Rok 1984” George’a Orwella. Uczymy się do matury

Ustny egzamin maturalny z języka polskiego w 2024 roku będzie wyglądał tak, jak w roku poprzednim. Składa się z dwóch zadań:

• Jawnego pytania, które sprawdza znajomość treści i problematyki danej lektury, a także tworzenie wypowiedzi na jej temat z uwzględnieniem wybranego kontekstu;
• Niejawnego pytanie, które oparte jest na tekście literackim, ikonicznym lub dotyczącym języka.

Egzamin trwa łącznie 30 minut i jest podzielony na kilka etapów:

• przygotowanie zdającego do odpowiedzi (15 minut),
• wypowiedź monologowa zdającego dotycząca wylosowanych przez niego zadań (10 minut),
• rozmowa z egzaminatorami związana z wypowiedzią zdającego (5 minut).

Maksymalna liczba punktów, jaką można uzyskać na egzaminie ustnym z języka polskiego, wynosi 30. Próg zdawalności w przypadku tej matury to 30 proc.

TEZA
Niemożliwe jest zbudowanie doskonałego państwa, gdyż próby stworzenia idealnych struktur społecznych prowadzą do naruszania prawa jednostki i utraty wolności np. wyboru.

UZASADNIENIE
Powieść Orwella prezentuje dystopijną wizję przyszłości, gdzie utopia obiecywana przez rządzącą Partię okazuje się jedynie pozorem doskonałości. W Oceanii, mimo pięknych wartości głoszonych publicznie, obywatele żyją w stanie permanentnego nadzoru, manipulacji informacji i ciągłego strachu. Ministerstwa, o ironicznych nazwach, działają wbrew swoim deklaracjom, co skutkuje utratą podstawowych praw jednostki.

System totalitarny przedstawiony przez Orwella ukazuje, że nawet najbardziej ambitne próby stworzenia idealnego państwa mogą skończyć się tworzeniem struktur, które rujnują wolność jednostki, naruszają zasady etyki i prowadzą do utraty wszelkich ludzkich wartości. Ministerstwa, które mają propagować pokój, prawdę, miłość i dobrobyt, w rzeczywistości służą jedynie utrzymaniu władzy poprzez kontrolę i manipulację społeczeństwem.

PODSUMOWANIE
„Rok 1984” stanowi przestrogę przed utopijnym myśleniem i pokazuje, że próba stworzenia idealnego państwa może skończyć się jeszcze gorszym systemem. Pod pozorami doskonałości kryją się liczne wady, a totalitarny system rujnuje fundamentalne prawa jednostki. Obywatele stają się pionkami w rękach władzy, a utopia zamienia się w koszmar.

KONTEKST LITERACKI
Powieść wpisuje się w tradycję antyutopii literackich, które ostrzegają przed skutkami dążenia do idealnego społeczeństwa. W kontekście literackim, dzieło to stanowi część dorobku Orwella, który inspirował się rzeczywistymi wydarzeniami, takimi jak II wojna światowa czy totalitaryzm, aby przekazać głęboką krytykę idei utopii społecznych. W innym utworze „Folwark zwierzęcy” ukazuje konsekwencje rewolucji i upadku idei równości.

INNE KONTEKSTY
Film „Igrzyska śmierci” reżyserii G. Ross stanowi współczesne odwołanie do problematyki totalitaryzmu, gdzie ludzie są podzieleni na klasy, a władza manipuluje społeczeństwem poprzez brutalne środki kontroli. Wspólnym mianownikiem tych kontekstów jest ukazanie, że doskonałe państwo jest iluzją, a próby jego budowy prowadzą do narodzin systemów, które pogwałcają podstawowe wartości i zasady ludzkości.

• Antyutopia - Orwell prezentuje antyutopijną wizję przyszłości, gdzie próby stworzenia idealnego społeczeństwa prowadzą do totalitarnego systemu, który zniewala jednostkę i rujnuje jej prawa.
• Totalitaryzm - Motyw totalitaryzmu jest centralny w powieści. Autor ukazuje skutki skrajnej władzy, manipulacji informacją, ciągłego nadzoru i utraty wolności jednostki.
• Manipulacja językiem (Nowomowa) - Orwell eksploruje temat manipulacji językiem przez wprowadzenie nowomowy. Rządząca Partia używa nowomowy do kontrolowania myśli obywateli, eliminując słowa, które mogłyby prowadzić do niepożądanych myśli.
• Nadzór i kontrola społeczeństwa - Motyw stałego nadzoru i kontroli nad obywatelami jest powszechny w powieści. Teleekrany, mikrofony, oraz inne środki technologiczne służą do monitorowania każdego ruchu i myśli.
• Prawda i kłamstwo - Powieść eksploruje kwestię prawdy i kłamstwa. Ministerstwo Prawdy fałszuje przeszłość, wprowadzając ludzi w błąd i kreując alternatywną rzeczywistość.
• Miłość i intymność - Orwell ukazuje, jak w totalitarnym społeczeństwie miłość i intymność stają się zagrożeniem dla władzy. Relacje międzyludzkie są kontrolowane i ograniczane.
• Przemoc i represje - Autor ukazuje brutalność władzy poprzez stosowanie przemocy i represji. Tortury, zniknięcia osób niewygodnych dla systemu oraz stosowanie przemocy fizycznej i psychicznej są powszechnymi elementami w świecie przedstawionym.
• Pamięć i przeszłość - Koncepcja manipulacji przeszłością jest silnie obecna. Ministerstwo Prawdy kontroluje historię, zmieniając fakty z przeszłości w celu utrzymania obecnej władzy.
• Beznadzieja i samotność - Motyw beznadziei i samotności przewija się przez całą powieść. Bohaterowie żyją w świecie pozbawionym nadziei, gdzie każda próba buntu czy ucieczki kończy się represjami.
• Konflikt jednostki z systemem - Motyw buntu jednostki przeciwko systemowi jest istotny. Protagonista, Winston Smith, walczy z narzuconą rzeczywistością, co prowadzi go do ryzykownych działań przeciwko Partii.

Motywy mogą być inspiracją do rozprawki lub poszukiwania innych kontekstów literackich, które zawierają podobną tematykę.

Przygotowując opracowanie pytania jawne, pamiętaj o strukturze, która ułatwi kolejność wypowiedzi i zachowanie wszystkich jej ważnych elementów:

• wstęp,
• teza,
• rozwinięcie (omówienie zagadnienia),
• podanie kontekstu,
• zakończenie/podsumowanie.